گیاهی کوهی به اسم “بیلهر” در استان کهگیلویه و بویراحمد و برخی استان‌های همجوار زیاد مصرف می شود و از قدیم بدلیل اینکه این گیاه به وفور وجود داشت و در بین مردم بعنوان گیاه خوشمزه ای شناخته بوده است در قالب تُرشی، آب پَز همراه با ماست و کباب شده استفاده می شد و همچنان این مساله ادامه دارد و حتی بیشتر هم شده است.
بوته‌کنی این گیاه که از گونه دایمی مرتع است در اواخر زمستان و فصل بهار با ابزارآلات مختلف برای استفاده خوراکی توسط مردم انجام می شود و برخی ها این گیاه را فریز کرده و یا بصورت ترشی در فصول مختلف سال استفاده می کنند.
براساس آزمایش، تحقیق و پژوهش متخصصان دانشگاه علوم‌پزشکی یاسوج گیاه “بیلهر” نه تنها ارزش خوراکی ندارد بلکه مصرف این گیاه باعث بیماری‌هایی در انسان بخصوص دستگاه گوارش می‌شود.
گیاه بیلهر اگرچه فواید متعددی دارد اما برخی از محققان نیز مصرف زیاد آن را سبب بروز سرطان می‌دانند و می‌گویند که می‌توان آن را به اندازه و کنترل شده مصرف کرد. مردمان زیادی از گیاه بیهلر برای مصارف عادی یا تهیه ترشی استفاده کرده‌اند که ما، مراحل تهیه آن را برایتان شرح داده‌ایم تا تلخی آن را بگیرید. با ما همراه باشید تا درباره این گیاه بیشتر بدانید.
گیاه بیلهر یا کندل کوهی از خانواده چتریان بوده، بومی ایران است و در اوایل فصل بهار در برخی از استانها و در بلندی‌های بالای ۲۵۰۰ متر استان کهگیلویه و بویراحمد، فارس، چهار محال و بختیاری، لرستان، کرمانشاه و کردستان می‌روید.
بیلهر، گیاهی پایا، کم و بیش رزین‌دار و دمبرگها دارای غلاف پوشاننده ساقه بوده و برگهای پایینی شامل تقسیمات سه شانه‌ای عمیق و یا سه برگچهای میباشند. گل آذین این گیاه کپه‌ای بصورت چتر ساده کروی و اکثرا بدون گریبان بوده و یا برگهای گریبان‌دار آن بی‌دوام و خیلی زود میریزند.
میوه‌های بیلهر در پهلوها به شدت فشرده، تخم مرغی یا بیضی با صندوقچه‌های کمی سرخ‌فام و دارای پنج پر مورب میباشند.
گیاه بیلهر به عنوان چاشنی در رژیم غذایی ساکنان مناطق مذکور محسوب شده، از ساقه و برگهای تازه آن در تهیه برخی غذاها، ماست، دوغ و ترشی استفاده می‌شود. از این رو متاسفانه تخریب و بوته‌کنی این گیاه در اواخر زمستان و فصل بهار با ابزارآلات مختلف، باعث از بین رفتن پایه‌های این گونه گیاهی و افزایش تخریب خاک در اثر بارش و رواناب در این استانها می‌شود.
خواص بیلهر در درمان برخی بیماری‌ها از گذشته شناخته شده بوده است، لیکن مطالعات محققان نشان داده که مصرف زیاد آن، سبب ایجاد سرطان در دستگاه گوارشی و از کار افتادن کبد می‌شود و میزان مصرف آن باید مقدار بسیار کمی در سال باشد.
گیاه بیهلر یا کندل کوهی
گیاه بیهلر یا کندل کوهی از خانواده چتریان بوده و بومی ایران است. در اوایل فصل بهار در برخی از استانها مثل: کردستان، کهکیلویه و بویر احمد، فارس، چهار محل و بختیاری، لرستان و کرمانشاه؛ در ارتفاع بالای 2500 متری می‌روید.
این گیاه از نظر ظاهری شبیه کنگر است با این تفاوت که تیغه‌های آن تیز نیست. نام علمی این گیاه dorema aucheri بوده و به نام‌های کندل کوهی، گیاه زو نیز شناخته می‌شود.
بیهلر گیاهی پایا، کم و بیش رزین‌دار است که دم‌برگ‌های آن دارای غلاف پوشاننده ساقه بوده و برگهای پایینی آن شامل تقسیمات سه شانه‌ای عمیق یا سه برگچهای است. گل‌های آن کروی شکل بوده و ظاهری شبیه چتر دارد. میوه‌های بیهلر به شکل تخم‌مرغ و بیضی شکل است.
بیهلر در خاک‌های سبک، متوسط و حتی سنگین می‌تواند رشد کند. در مکان‌های نیمه آفتاب یا سایه هم قابلیت رشد دارد. ترجیح آن برای رشد، خاک‌های مرطوب است اما در خاک‌های خشک نیز می‌توانند زندگی کنند.
گیاه بیهلر به عنوان چاشنی در رژیم غذایی ساکنان مناطق مذکور به حساب می‌آید. از ساقه و برگهای تازه آن در تهیه برخی غذاها مانند ماست، دوغ و ترشی استفاده می‌شود.
مصرف زیاد گیاه بیهلر توسط ساکنان آن مناطق باعث تخریب و بوته‌کنی این گیاه در اواخر فصل زمستان و اوایل فصل بهار می‌شود که نتیجه آن تخریب خاک در اثر بارش و روان‌آب است زیرا گیاهی که برای نگه‌داشتن خاک و محافظت از آن در برابر باران وجود داشته، توسط ساکنان برای مصارف مختلف برداشته شده است.
طبع گیاه بیهلر (گیاه زو)
در طب سنتی گیاه بیهلر را با طبع گرم می‌دانند.
خواص بیلهر
گیاه بیهلر سرشار از فلاونوئید و کورمارین است و اولین گیاه از خانواده چتریان بوده که این مواد را تراوش می‌کند.
خواص دارویی بیهلر عبارتنداز:
- مصرف گیاه بیلهر، تری گلیسرید و کلسترول خون را پایین می‌آورد.
- یکی از خواص بیلهر داشتن خاصیت آنتی‌اکسیدان و محافظت از آسیب‌های کبدی به دلیل وجود انواع فلاونوئید است. در مقاله‌ای تحت عنوان بررسی اثرات محتفظت کبدی گیاه بیهلر بر سمیت القا شده توسط تتراکلریدکربن در موش صحرایی پرداخته شده که نتیجه آن، اثرات محافظتی گیاه بیهلر در برابر آسیب‌های کبدی است.
- صمغ گیاه بیلهر در طب سنتی کاربرد داشته است. در تهیه غذا نیز به میزان زیادی استفاده می‌شد ولی امروزه با توجه به کشف برخی مواد سرطان‌زا در آن، لازم است که به میزان کمتری استفاده شود؛ بنابراین، بیشتر از آن برای چاشنی استفاده می‌شود.
- عصاره گیاه بیلهر در پایین آوردن فشارخون موثر است.
- در میان عشایر مرسوم است که از دانه‌های بیلهر استفاده می‌کنند. طریقه استفاده آن هم به این ترتیب است که دانه‌های این گیاه را می‌کوبند و بعد از مرطوب کردن در محل درد و مفاصل می‌گذارند و به عنوان مسکن از آن استفاده می‌کنند.
- گیاه بیلهر از گونه دائمی گیاهان مرتعی است که ارزش علوفه‌ای بالایی دارد و هم‌چنین از خاک محافظت می‌کند.
- در تقویت سیستم عصبی مفید است
- ضد اسپاسم و ضد درد بوده؛ بنابراین دردهای عصبی را برطرف می‌کند.
مضرات بیلهر
علیرغم خواص شفابخشی بیلهر در درمان برخی بیماری‌ها، گیاه بیلهر دارای مضرات اثبات شده‌ای، است؛ از جمله احتمال سرطان زایی بوده که تاکنون بر روی این گیاه تحقیقات بسیاری انجام شده است.
نتایج این تحقیقات نشان داده که زیاده‌روی در خوردن و مصرف متوالی بیلهر در طی چند روز می‌تواند تا حد زیادی سیستم گوارش بدن را مختل کند و این موضوع تأیید کننده تأثیر بیلهر در بروز سرطان و بیماری‌های جدی است.
براساس آزمایش متخصصان دانشگاه علوم‌پزشکی، گیاه بیلهر نه تنها ارزش خوراکی ندارد بلکه مصرف این گیاه باعث سرطان‌زایی در دستگاه گوارش افراد می‌شود. این متخصصان تاکید دارند، بیلهر یگ گیاه خوراکی نیست و حتی این گیاه جزء داروهای گیاهی هم محسوب نمی‌شود و خاصیت دارویی ندارد و تنها ارزش علوفه‌ای دارد.
یک متخصص بیوشیمی به نقل از ایرنا در دانشگاه علوم پزشکی یاسوج از شهروندان یاسوج خواست که از مصرف گیاه خوراکی بیهلر خودداری کنند زیرا بیهلر، سمی و دارای عوارض است.
عوارض مصرف بیهلر
- ناراحتی معده
- تاثیرگذاری بر متابولیسم گلوکز مغزی
- کسالت در جسم
- نقص در جنین
- سرگیجه
سمی بودن بیهلر طی یک تحقیق تخصصی شش نفره به اثبات رسیده است. تحقیقات روی حیوانات آزمایشگاهی انجام شد که در زمان مصرف بالای گیاه بیهلر توسط حیوانات، همگی از بین رفتند.
این متخصص فریزکردن و تبدیل گیاه به ترشی را مضر دانست و گفت که تحقیقاتی برای بررسی سرطان‌زا بودن آن در دست انجام است.
کاهش چربی، جلوگیری از بیماری دیابت و حفاظت از کبد مهم‌ترین فواید این گیاه عنوان گردیده است ولی باید بدانید که ضررهای آن بیشتر از فوایدش است.
بهتر است که در دوران بارداری استفاده نشود زیرا جنین به اندازه بدن انسان بالغ در برابر مواد غذایی مقاوم نیست و ممکن است صدمات جبران ناپذیری را به جنین وارد کند.
هم‌چنین بهتر است افرادی که مشکلات گوارشی دارند، آن را استفاده نکنند.
